دستگاه RF نوعی دستگاه الکتروسرجری یا الکتروکوتر با فرکانس بالا است که برای برداشتن ضایعات پوستی از جمله خال، زگیل، اسکار و جای زخم استفاده می‌شود (شکل ۱).

این دستگاه به علت داشتن امواج رادیویی، کم‌ترین آسیب را حین برداشتن ضایعات پوستی دارد. جریان الکتریسیته با فرکانس بالا اثرات مخربی بر بدن ندارد و با ایجاد حرارت باعث بریدن و یا انعقاد نسوج بدن می‌شود (شکل ۲). جریان الکتریسیته بالا و ولتاژ پایین باعث بریدن و جریان پایین با ولتاژ بالا باعث انعقاد نسوج می‌شود.

اساس عملکرد دستگاه

سیتوپلاسم سلولی حاوی ذرات باردار از جمله الکترولیت و پروتئین است. قطبیت متناوب در دستگاه باعث می‌شود که ذرات باردار به سرعت به جلو و عقب حرکت کنند و این امر باعث ایجاد اصطکاک می‌شود. اصطکاک درواقع همان نیرویی است که باعث ایجاد گرمایش در سلول‌ها می‌شود. این مورد باعث ایجاد یک سلولی یا بافتی مانند تبخیر می‌شود.

امواج با فرکانس رادیویی بیشتر از ۲۰۰ KHz توانایی برش و انعقاد بافت‌ها را دارند. در صورت افزایش فرکانس دستگاه در محدوده مگاهرتز دقت در تخریب بافت بیشتر صورت می‌گیرد. این محدوده فرکانس به قدری زیاد است (یعنی بالاتر از محدوده تحریک شدن سلول‌های عصبی و عضلانی  بدن است) که سلول‌های بدن نمی‌توانند واکنش نشان دهند.

اثر دما بر روی سلول‌ها و بافت‌ها

دمای معمولی بدن انسان ۳۷ درجه سانتیگراد است. در این دما سلول‌ها در حالت نرمال هستند و حتی تا دمای ۴۰ درجه سانتیگراد که در زمان تب رخ می‌دهد هیچ تاثیری بر ساختار سلول‌ها و بافت‌ها ندارد ولی زمانیکه یکباره دمای سلول تا ۵۰ درجه سانتیگراد افزایش یابد مرگ سلولی در یک دوره تقریبا ۶ دقیقه‌‌ای رخ می‌دهد و همچنین زمانیکه دمای سلول تا ۶۰ درجه افزایش یابد مرگ آنی سلولی از طریق خشک شدن و انعقاد آب درون سلول است

. در این دما پیوندهای هیدروژنی پاره می‌شوند و اگر درجه حرارت تا ۱۰۰ درجه سانتیگراد افزایش یابد آب درون سلول در حجم گسترده‌ای به بخار تبدیل می‌شود و تبخیر سلولی رخ می‌دهد. اما اگر درجه حرارت به بیش از ۲۰۰ درجه سانتیگراد برسد، مولکول‌های ارگانیک به مولکول‌های کربن که به رنگ قهوه‌ای یا سیاه هستند تبدیل می‌شوند.

تغییرات بافت که منجر به برش یا انعقاد در بافت می‌شود

ابتدابا استفاده از گرمای تولید شده ناشی از مقاومت بافت در برابر جریان تولید شده توسط دستگاه، سلول‌ها از هم پاشیده می‌شوند و محتوای درون آن‌ها آزاد خواهد شد. سپس با بخارشدن آب داخل سلول‌ها، بافت جمع می‌شود و در نهایت پروتئین سلول‌های خون و بافت تغییر شکل داده و لخته می‌شوند.

نکته: برش زمانی رخ خواهد داد که دمای بافت به ۱۰۰ درجه سانتیگراد برسد و اگر دما کمتر باشد، انعقاد صورت می‌گیرد.

حالت‌های مختلف دستگاه

   برش (Cut): یک شکل موج متناوب برای برش بافت است. شکل موج در شکل ۴ نشان داده شده است. در این حالت قلم باید به صورت شکل ۶ بر روی بافت قرار گیرد و گرمای حاصل از آن باعث شده آب درون سلول‌ها تبخیر شده و یک برش تمیز حاصل شود.

   Blend: شکل موج این حالت شبیه برش است با این تفاوت که در این حالت صد در صد موج نداریم، شکل موج به صورت سیکل‌های مشخص است. این حالت توان دستگاه، برای کاهش خونریزی است.

نکته: در جراحی برای استفاده از مودهای مختلف باید به این نکته نیز توجه کرد که از سرقلم مناسب همان مورد استفاده کنیم.

Coag: این حالت دارای شکل موج سینوسی میراشونده است که در شکل ۹ نشان داده شده است.

تفاوت مونوپولار و بایپولار

در رادیوفرکانسی در حالت مونوپولار، جریان از الکترود فعال یا قلم مونوپولار که در دست پزشک است وارد بدن بیمار می‌شود و از الکترود غیرفعال یا پلیتی که زیر بدن بیمار قرار دارد از بدن خارج می‌شود. در حالیکه در حالت بایپولار جریان از یک الکترود فعال وارد بدن بیمار شده و از الکترود فعال دیگر که به فاصله کوتاهی از الکترود اول است از بدن بیمار خارج می‌شود. به علت فاصله کم بین الکترودها چگالی جریان محدود شده و از ولتاژ بسیار کمتری نسب به حالت بایپولار استفاده می‌شود. حالت مونوپولار به علت دارا بودن ولتاژ بالاتر دارای کاربرد بیشتری است. نحوه ورود و خروج جریان در هر دو حالت در شکل ۱۰ و ۱۱  مشخص شده است.

اصول اساسی در الکتروسرجری

اساس الکتروسرجری براساس برق (الکترون‌ها و حرکت الکترون‌ها) است. پس بنابراین بر همین اساس باید به نکات زیر توجه کرد:

همیشه الکترون‌ها حداقل مسیر را طی می‌کنند.

همیشه الکترون‌ها به منبعی از الکترون‌ها بازمی‌گردند، مثل زمین.

همیشه  الکترون‌ها مدار را کامل می‌کنند.

گرمای تولید شده در بافت از قانون ژول پیروی می‌کند.

که در فرمول بالا، انرژی گرمایی متناسب با مربع جریان، مقاومت بافتی و مدت زمان قرار گرفتن در معرض جریان است.

 

فاکتورهای مهم رادیوفرکانسی در بافت

سایز الکترود: هرچه سایز الکترود کوچک‌تر باشد، تمرکز بیشتر است.

زمان: هرچه زمان بیشتر باشد، گرمای بیشتری تولید می‌شود.

نوع قلم

نوع بافت

 

لوازم جانبی

قلم الکتروکوتر تک‌قطبی (مونوپولار)

الکترود فعال یا قلم معمولاً به شکل یک ابزار یا پروب ساخته می‌شود و توسط پزشک به کار می‌رود. بر روی قلم دو دکمه فشاری وجود دارد که به رنگ‌های زرد و آبی هستند. با فشردن دکمه زرد حالت برش و دکمه آبی حالت انعقاد را برای ما مشخص می‌کند. که به دو صورت یکبارمصرف و دائمی در بازار دیده می‌شود. همانطور که از اسم آن پیدا است، قلم‌های کوتر یکبارمصرف بعد از یکبار استفاده باید دور انداخته شود ولی قلم کوترهای دائمی قابلیت استریل با اتوکلاو در درمای ۱۳۴ درجه سانتیگراد به مدت ۲۰ دقیقه را دارا هستند.

قلم کوتر دوقطبی (بایپولار)

این الکترودهای فعال دارای دو سر پنس از جنس رساناست و بقیه نواحی آن از مواد عایق پوشیده شده است. نمونه‌هایی از آن را در شکل ۱۴ مشاهده می‌کنید.

سرقلم مونوپولار الکتروکوتر

سرقلم‌ها در شکل‌ها و ابعادهای مختلف ساخته می‌شوند. در شکل ۱۵ و ۱۶ سرقلم‌های مختلف نشان داده شده است. البته باید متذکر شد که قطر سرقلم‌ها باتوجه به نوع قلم انتخاب می‌شوند. نمونه‌هایی از سرقلم‌ها با قطرهای متفاوت در شکل ۱۷ نشان داده است.

انتخاب سرقلم براساس قلم (قطر دهانه قلم)، نوع عملیات (برش، انعقاد و …) و نوع و محل ضایعه می‌باشد.

سرقلم‌های کروی یا توپی شکل معمولاً برای انعقاد استفاده می‌شوند. (شکل ۱۸)

سرقلم‌های Blade حالت برش همراه با انعقاد دارند. (شکل ۱۸)

سرقلم‌های Needle  یا سوزنی برای عمل برش با تمرکز نقطه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند. (شکل ۱۸)

صفحه بیمار (الکترود غیرفعال یا الکترود برگشتی)

الکترود غیرفعال یا پلیت سطح بسیار بزرگ‌تری نسبت به الکترود فعال دارد. جریان گذرنده از آن همان جریان گذرنده از الکترود فعال است ولی به علت بزرگ‌تر بودن سطح مقطع چگالی جریان در این الکترود کمتر است. این الکترود که به «صفحه بیمار» موسوم است، از یک سطح با جنس رسانا تشکیل می‌شود که عموماً زیر ران، باسن یا کتف بیمار قرار می‌گیرد. در دستگاه رادیو فرکانسی به علت بالا بودن فرکانس بدون این صفحه نیز کار می‌کند.

نکته: ابعاد پلیت‌ها با توجه به توان خروجی دستگاه برای بیماران بزرگسال و کودک متفاوت است.

الکترودهای برگشتی یا الکترود غیرفعال نیز مانند الکترود فعال داری دو دسته بندی مختلف دائمی و یکبار مصرف است و همچنین داری دو مدل تک لبه و دو لبه هستند. پلیت‌های دائمی از جنس فلز و سیلیکون در بازار موجود هستند که عموماً پلیت‌های فلزی تک‌ لبه برای رادیوفرکانسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و استفاده آن برای الکتروسرجری ممنوع است ولی پلیت‌های دائمی سیلیکونی دارای دو مدل تک‌ لبه و دو لبه هستند.

نکته: باتوجه به اینکه در حالت الکتروسرجری احتمال جداشدن پلیت از بدن وجود دارد و همین باعث ایجاد سوختگی در آن ناحیه می‌شود، بنابراین با استفاده از پلیت دولبه امنیت و احتمال سوختگی را کاهش می‌دهیم. در پلیت دو لبه، زمانی که بدن بین دو لبه قرار می‌گیرد، امکان انتقال جریان وجود دارد، در غیر این صورت مدار قطع می‌شود و دستگاه کار نمی‌کند (شکل ۲۳).

پدال

به‌ وسیله این اکسسوری می‌توان به ژنراتور فرمان برش یا انعقاد داد. همانطور که گفته شد قلم دارای دو دکمه زرد و آبی است، این پدال می‌تواند جایگزین آن دو دکمه شود.

  حالت مونوپولار: پدال زرد رنگ، برش و پدال آبی رنگ، وضعیت انعقاد را ایجاد می‌کند.

حالت بایپولار: هرکدام از پدال‌های زرد یا آبی به تنهایی یا با هم فشار داده شوند، خروجی دو قطبی فعال می‌شود.

نحوه استفاده از دستگاه

دستگاه را به برق متصل کنید.

قلم مونو یا بایپولار را متصل کنید.

پلیت را متصل کرده و حتماً آن را در در نزدیک‌ترین ناحیه به محل عمل قرار دهید. (در صورت عدم اتصال پلیت دستگاه باید هشدار عدم اتصال دهد.)

نکته: در صورت اتصال قلم بایپولار نیازی به اتصال پلیت نیست.

نکته: پلیت باید دور از محل پیس میکر و هرگونه وسیله آهنی در بدن قرار گیرد.

نکته: پلیت باید در جایی که دارای سطح وسیع است قرار گیرد مثل زیر کتف یا ران پا.

نکته: بهتر است پلیت در جایی با بافت‌های عروقی بیشتر و ماهیچه قرار گیرد.

پدال پایی را متصل نمایید. (درصورت استفاده از قلم بایپولار باید از پدال استفاه شود ولی در حالت مونوپولار استفاده از پدال انتخابی است)و توان مورد نظر را با توجه به نوع عمل و محل عمل انتخاب کنید و جراحی را شروع کنید.

نگهداری

حتماً پیش از استفاده از دستگاه، قلم و پلیت بیمار را بررسی کنید تا از عدم وجود پارگی، سوختگی و… روی کل سیم رابط قلم و پلیت مطمئن شوید.

نحوه تمیزکردن و استریلیزاسیون

دستگاه را با یک پارچه نمدار تمیز کنید. در صورت استفاده از قلم یکبارمصرف، پس از هر بار استفاده قلم را دور بیاندازید. قلم دائمی و سرقلم‌ها، قابلیت اتوکلاو در دمای ۱۳۴ درجه را دارند. پس از هر بار استفاده استریل شوند.

نکات ایمنی

دستگاه حتماً به برق ارت دار متصل باشد تا جریان‌های اضافه به زمین منتقل شود.در حین عمل جراحی مراقب باشید بدن بیمار با هیچ شی فلزی (از جمله زیرورآلات، دکمه‌ها، اکسسوری دستگاه‌های EEG، ECG و… و حتی لبه‌های تخت‌ها) یا حتی پارچه نمدار تماس برقرار نکند زیرا باعث عبور جریانی زیاد از سطحی کوچک شده و باعث سوختگی می‌شود. در شکل ۲۶ نمونه‌ای از سوختگی مشاهده می‌شود.

جسم فلزی باعث می‌شود یک مسیر خروجی جایگزین برای جریان الکتریکی فراهم شود، در نتیجه، گرما در یک نقطه متمرکز می‌شود و سوختگی ایجاد می‌شود.حتماً باید دقت شود که پلیت کاملاً به محل چسبیده باشد (اگر پلیت یکبار‌مصرف باشد باید چسب آن خوب باشد و در صورت دائمی بودن پلیت باید آن را محکم با بست به محل ببندید). در صورت جداشدن پلیت از محل، سطح تماس کوچک‌تر می‌شود و باعث ایجاد سوختگی می‌شود.