اورولوژی یک تخصص پزشکی و جراحی است که در زمینه بیماری‌ها و جراحی‌های سیستم ادراری و تناسلی فعالیت می‌کند. در بسیاری از مواقع از تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای در جراحی‌های اورولوژی استفاده می‌شود.
این جراحی‌ها را می‌توان را به دو بخش کلی جراحی‌های آندوسکوپی و جراحی‌های باز تقسیم کرد. در این مقاله تلاش شده تا جراحی‌های آندوسکوپی اورولوژی و دستگاه‌های پزشکی مرتبط با آن بررسی شوند. در تمامی جراحی‌های آندوسکوپی به یک سیستم آندوسکوپی شامل مانیتور، پروسسور، منبع نور سرد و دوربین نیاز است.
انواع جراحی‌های اورولوژی، دستگاه‌ها و ابزار مرتبط با هرکدام
جراحی – (Transurethral Resection of the Prostate) TURP)
تراشیدن پروستات از طریق مجرای ادراری یا TURP یک عمل جراحی برای درمان مشکلات ادراری است که درنتیجه بزرگی پروستات رخ می‌دهند. یک دستگاه لوله مانند (رزکتوسکوپ) از طریق پیشابراه (لوله‌ای که هنگام ادرار کردن، ادرار از آن خارج می‌شود) به محل پروستات فرستاده می‌شود. با استفاده از دوربینی که در این وسیله قرار دارد، جراح می‌تواند پروستات را ببیند و آن را با استفاده از جریان الکتریسیته، تراشیده و بیرون بیاورد.
جراحی – (TURBT (Transurethral Resection of Bladder Tumor
خارج سازی تومور مثانه از طریق پیشابراه شایع‌ترین جراحی سرطان مثانه در مراحل ابتدایی است. پزشک، رزکتوسکوپ را از طریق پیشابراه به داخل مثانه می‌فرستد سپس با کمک الکترود لوپ که از طریق رزکتوسکوپ به محل تومور منتقل شده اقدام به خارج سازی بافت‌های غیر طبیعی می‌کند.
اجزای رزکتوسکوپ
Working Element: پایه اصلی رزکتوسکوپ که دست جراح بر روی آن قرار می‌گیرد و روند جراحی از طریق آن مدیریت می‌شود.
Cystoscope: نوعی لنز آندوسکوپی است که از آن برای مشاهده مثانه و سایر اعضای متصل به مثانه استفاده می‌شود.
Outer Sheath: برای عبور الکترود لوپ به داخل محل جراحی استفاده می‌شود.
Inner Sheath: برای عبور دادن لنز به داخل محل جراحی استفاده می‌شود.
Obturator: ابزاری است که به همراه Inner Sheath و Outer Sheath وارد مجرا شده و در محل مورد نظر ثابت می‌شود.
الکترود لوپ رزکتوسکوپ
الکترود لوپ در دو مدل مونوپلار و بایپلار موجود است که برای استفاده از هر کدام، شیت و ورکینگ مخصوص به خود نیاز است. به طور کلی الکترود لوپ جریان الکتریسیته را عبور داده و به بافت مورد نظر می‌رساند و رزکسیون انجام می‌شود.
جراحی Percutaneous Nephrolithotomy – PCNL
امروزه PCNL درمان طلائی سنگ‌های بزرگ کلیه و سنگ‌هایی است که به سنگ شکنی جواب نمی‌دهند. سنگ‌هایی که بیشتر با کمک جراحی PCNL خارج میشوند به شرح زیر هستند:
سنگ های بالای ۲ سانتیمتر و شاخ گوزنی که در لگنچه هستند.
سنگ‌هایی که به سنگ شکنی جواب نمی‌دهند.
در این روش شکافی به اندازه ۱ سانتیمتر در کمر بیمار ایجاد شده و لنز نفروسکوپ وارد شکاف و پس از آن وارد کلیه می‌شود و مکان سنگ به دقت مشاهده می‌شود. سپس به کمک ابزار سنگ شکنی سنگ شکسته و از کلیه خارج می‌شود.
ابزار و تجهیزات جراحی PCNL
۱- لنز نفروسکوپ:
همانطور که در شکل مشاهده می‌شود در دو قسمت به صورت ۹۰ درجه شکست نوری وجود دارد که در برخی مدل‌ها این شکست فقط در یک قسمت و به صورت ۳۰ تا ۴۵ درجه است. این نوع طراحی باعث می‌شود جراح به صورت همزمان، محل سنگ را مشاهده و ابزار تخریب و خروج سنگ را در محل قرار دهد.
۲- تجهیزات تخریب سنگ:
پنوماتیک: به کمک یک پروب به صورت مکانیکی ضرباتی پی در پی به سنگ وارد می‌شود. این ضربات موجب از هم گسستگی ساختار سنگ می‌شود.
لیزر: در این تکنولوژی سنگ پودر شده و به راحتی بعد از عمل از مجاری ادراری دفع می‌شود و مشکلات جابه‌جایی سنگ در حین سنگ‌شکنی مکانیکی را ندارد. امتیاز دیگر این روش، استریل بودن لیزر است و اینکه مشکلات انتقال آلودگی در روش‌های پنوماتیک را نیز ندارد.
اولتراسوند: به کمک امواج صوتی و برخورد آنها به سنگ مورد نظر، سنگ شکنی اتفاق می افتد که این روش رفته‌رفته در جراحی‌های بسته منسوخ شده است.
۳- ابزار خروج سنگ:
شامل فورسپس های مختلفی است که کار خروج سنگ را پس از سنگ شکنی انجام می‌دهند.
جراحی Transureteral Lithotripsy) TUL)
در شکستن سنگ حالب از طریق مجرای ادرار، جراح به کمک وسیله‌ای به نام یورتروسکوپ از طریق مجرای ادرار وارد مثانه و سپس لوله حالب شده و بعد از مشاهده حالب به کمک ابزار مخصوص، سنگ را خرد می‌کند. در این مرحله، در صورت امکان خرده‌های سنگ خارج شده و در غیر اینصورت بسته به نظر جراح ممکن است در داخل حالب لوله‌ای قرار داد شود. TUL یا سنگ شکنی درون اندامی با بی‌حسی نخاعی به کمک یورتروسکوپ انجام می‌شود. این وسیله از طریق مجرای ادراری وارد حالب شده و پس از شکستن سنگ توسط پنوماتیک، لیزر یا روش‌های دیگر، تکه‌های سنگ خارج میشوند.
ابزار و تجهیزات جراحی TUL
۱- یورتروسکوپ
به طور کلی دو مدل فایبر اپتیک و دیجیتال موجود است و از نظر کارایی نیز به سه نوع تقسیم میشوند.
تکنولوژی جدیدی که برای ارسال تصاویر از محل جراحی به بیرون استفاده می‌شود به یورتروسکوپ دیجیتال معروف است. در این روش تصاویر توسط تراشه‌ای که در نوک یورتروسکوپ قرار دارد ضبط میشوند و به کمک سیم‌های رابط درون یروتروسکوپ به دوربین ارسال شده و در دسترس پزشک قرار می‌گیرند.
تجهیزات تخریب و خارج سازی سنگ در این روش مانند روش قبلی است.
منابع مقاله
۱- کتاب جامع ارولوژی ایران/ مؤلفین: دکتر ناصر سیم فروش، دکتر اکبر نورعلیزاده و دکتر محمدحسین سلطانی/ انتشارات تیمورزاده – نشر طبیب/ ویراست دوم – پاییز ۱۳۹۲ جلد اول
۲- روش‌های جراحی اورولوژی / سمانه دهقان انبوی، جابر ذبیحی راد، سعید جزینی، الهام علایی، انتشارات رویان پژوه، سال چاپ ۹۸
۳- smith’s textbook of Endourology Arthur D. Smith, MD
۴- ماهنامه مهندسی پزشکی
